Γράφει η Δρ Μόσχου Δ. Καλλιόπη
MSc, PhD – Εκπαιδευτική Σύμβουλος
Η παιδική ηλικία, κατά κοινή παραδοχή, αποτελεί την πιο ευαίσθητη περίοδο που διανύει ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Λαμβάνει αλλεπάλληλα ερεθίσματα, τα οποία επιφέρουν την ανάλογη επιρροή πάνω του. Η οικογένεια, ως πρώτος φορέας κοινωνικοποίησης, θεωρείται το Α και το Ω όσον αφορά τα ερεθίσματα αυτά και κυρίως την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων του νέου μέλους. Η συμπεριφορά του γονέα επιδρά δραστικά στη διαμόρφωση μια ολοκληρωμένης προσωπικότητας. και ανάλογα με την φάση της αναπτυξιακής περιόδου απαιτείται και η εφαρμογή διαφορετικού επικοινωνιακού μοντέλου. Ποιος, όμως, είναι ο καταλληλότερος τρόπος να μιλήσουμε σε ένα παιδί σεβόμενοι πάντα την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή του;
Ξεκινώντας από την προσχολική ηλικία, εκείνη φαίνεται να διαιρείται σε δύο υποπεριόδους. Σε ηλικίες 0 έως 2 ετών χρειάζεται:
- να κάνουμε σύμμαχο τη γλώσσα του σώματος ως δίαυλο επικοινωνίας, όπως για παράδειγμα το άγγιγμα. Υποδηλώνει την τρυφερότητα που είναι απαραίτητη για την ψυχική υγεία ενός παιδιού.
- παράλληλα, να κάνουμε χρήση και της φωνή μας. Δρα ευεργετικά στο παιδί, ακόμη και σαν απάντηση στη δική του προσπάθεια επικοινωνίας, ανεξαρτήτως της μη κατανόησης του έναρθρου λόγου από το ίδιο. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένα κλίμα ασφάλειας και με αργά και σταθερά βήματα το βρέφος αντιλαμβάνεται τη λειτουργία της επικοινωνίας μέσα στο κοινωνικό σύνολο.
Αργότερα, στα 3 μέχρι και τα 5 έτη το παιδί έχει ανάγκη από:
- την αμέριστη προσοχή μας, όποτε οι περιστάσεις το απαιτούν. Η προσοχή αυτή πρέπει να στρέφεται τόσο προς το ίδιο το νήπιο, όσο και προς τις κινήσεις και τον τόνο της φωνής μας, αφού λειτουργεί σαν καθρέφτης στη συμπεριφορά του και είναι απαραίτητο να φιλτράρονται.
- την προτροπή μας να εκφράζει ό,τι αισθάνεται εντάσσοντας μικρές λέξεις πλέον στον λόγο του, ώστε να γίνεται κατανοητός κάθε του προβληματισμός και να προβαίνουμε μαζί σε προοπτικές για την επίλυσή του. Στο σημείο αυτό, καλό είναι να συνδυάσουμε και την επεξήγηση ως μέσο λύσης, όσο απλή κι αν είναι.
Μεταβαίνοντας στο σχολικό περιβάλλον, η επικοινωνία γίνεται ουσιαστικότερη. Εξετάζοντας την περίοδο από τα 6 έως και τα 11 χρόνια της ζωής του αποτελεσματικό είναι:
- να προσαρμόσουμε τις υποχρεώσεις μας, προκειμένου να διαθέτουμε σταθερό και καθημερινό χρόνο επικοινωνίας στο παιδί. Έτσι θα διεξάγεται μια εποικοδομητική συζήτηση που διέπεται από σεβασμό, απαλλαγμένη από τον φόβο της απόρριψης. Σε μια σχέση αλληλοκατανόησης ο φόβος αυτός δεν έχει θέση. Αντιθέτως, οι ερωταπαντήσεις δίνουν ώθηση στην ροή της, δηλώνοντας την ενεργό συμμετοχή μας σε αυτά που απασχολούν το παιδί, παραλείποντας πάντα τον επικριτικό τόνο και διατηρώντας ψύχραιμη στάση σε κάθε απάντησή του.
- να δώσουμε την ευκαιρία στο παιδί να εκφράσει την άποψή του κατά τη διαδικασία οργάνωσης των κανόνων με τους οποίους λειτουργεί η οικογένεια, καθώς και να έχει συμμετοχή σε συζητήσεις σχετικές με τη λήψη αποφάσεων.
- να εντάξουμε το παιχνίδι ως εργαλείο επικοινωνίας. Η διασκέδαση και το χιούμορ καθίστανται ωφέλημα για τον ψυχισμό ενός παιδιού και την αφομοίωση των κοινωνικών λειτουργιών από το ίδιο. Πρωταρχικό ρόλο στη συμπεριφορά του παιδιού ,όμως, παίζει το σθένος να παραδεχτούμε τα λάθη μας μπροστά του και προβάλλουμε έναν ακέραιο χαρακτήρα που αναλαμβάνει τις ευθύνες του.
Ολοκληρώνοντας, η εφηβεία (12-18 έτη) χρήζει ιδιαίτερης μεταχείρισης και συνεπώς ως γονείς θεμιτό είναι:
- να εκμεταλλευόμαστε τον παραμικρό χρόνο με τον έφηβό μας, με σκοπό την επικοινωνία μαζί του. Η ανοχή απέναντι στις απόψεις του επιβάλλεται, είτε τασσόμαστε υπέρ, είτε όχι. Επιδεικνύοντας εμπιστοσύνη στην κρίση του, ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή του σχετικά με την αντιμετώπιση καταστάσεων.
- να αντιλαμβανόμαστε πως ο έφηβος έχει ανάγκη από ιδιωτικό χώρο και χρόνο και να μην αναλάβουμε έναν παρεμβατικό ρόλο σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς του.
- πάνω από όλα, να είμαστε ο εαυτός μας. Είναι σίγουρο πως το παιδί σε αυτή την ηλικία διαθέτει την ικανότητα να καταλάβει και να σεβαστεί, αρκεί να επιστρατεύσουμε την ειλικρίνεια και την αληθινή πλευρά μας.
