Προσχέδιο προϋπολογισμού για… «σεμινάριο» εν μέσω ενεργειακής και κλιματικής κρίσης, κατέθεσαν στη Βουλή ο υπουργός Εθνικής οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης και ο αρμόδιος υφυπουργός Θάνος Πετραλιάς.
Παρά τις αβεβαιότητες για την έκταση και την ένταση των φυσικών καταστροφών, της ακρίβειας, της ανόδου στις διεθνείς τιμές πετρελαίου και ενέργειας, ο νέος προϋπολογισμός και αυξήσεις δίνει σε μισθούς – συντάξεις – επιδόματα, αλλά και τον δρόμο ανοίγει για νέες αναβαθμίσεις της χώρας από τους ξένους Οίκους Αξιολόγησης, ενδεχομένως και μέσα στο 2023!
Συνολικά, παρά τις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις και το «γαϊτανάκι» ακρίβειας, καταστροφών και εκτάκτων παροχών, η χρονιά φαίνεται πως κλείνει με πρωτογενές πλεόνασμα για το κράτος 1,1% του ΑΕΠ ή «περίσσευμα» 2,560 δισ. ευρώ. Τόσο όσο δηλαδή προέβλεπε και πριν σχεδόν μισό χρόνο το πρόγραμμα Σταθερότητος που κατέθεσε η Αθήνα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντί μόλις 0,7% που είχε αρχικά σαν βασικό στόχο για φέτος.
Το «υπερπλεόνασμα» αυτό όμως των περίπου 800 εκατομμυρίων ευρώ πάνω από τον στόχο 0,7%, καταρχήν, δεν προορίζεται για παροχές αλλά… για αναβαθμίσεις! Εξέλιξη που αναμένεται να αποτιμηθεί άμεσα στις επικείμενες αξιολογήσεις της χώρας, με πιο σημαντική όλων εκείνη από την Standard and Poor’s στις 20 Οκτωβρίου.Έτσι, μόνο «αν ξύσει το βαρέλι» (κατά τη ρήση του Πρωθυπουργού) και βρει ως τον Δεκέμβριο …επιπλέον πλεόνασμα, θα μπορέσει να δώσει κάποια “έξτρα” έκτακτη παροχή η κυβέρνηση.
Το πρωτογενές πλεόνασμα μάλιστα, συνδυάζεται με νέα δραστική μείωση του δημοσίου χρέους της χώρας, ως ποσοστό του ΑΕΠ (όπως μετράται και συγκρίνεται διεθνώς).
Αν και σε απόλυτα νούμερα το δημόσιο χρέος παραμένει σταθερά (περί τα 357-358 δισ. ευρώ) λόγω της ανάπτυξης μειώνεται συνεχώς:
- σε 171,4% του ΑΕΠ πέρυσι (μείωση κατά 25 μονάδες που ήταν η μεγαλύτερη παγκοσμίως),
- σε 159,3% φέτος (μείωση κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες που θα είναι πιθανότατα η 1η ή 2η μεγαλύτερη μείωση παγκοσμίως και πάλι)
- σε 152,2% το 2024.
Αντέχει η Οικονομία
Για να το επιτύχει αυτό η χώρα, κέρδισε τρία «στοιχήματα» μέσα στο 2023. Σύμφωνα με το νέο Προϋπολογισμό:
· το ΑΕΠ και η πραγματική οικονομία αναπτύσσονται εντυπωσιακά, με ρυθμούς 2,3% εφέτος και 3% το 2024. Παρά το αντίξοο διεθνές περιβάλλον, ο Τουρισμός προβλέπεται εφέτος να εισφέρει στη χώρα πάνω από 19 δισ. ευρώ (σχεδόν 20 δισ. εκτιμούν οι υπηρεσίες του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας) έναντι 17-18 δισ. ευρώ που ήταν μέχρι τώρα το απόλυτο ρεκόρ εισπράξεων του Τουρισμού.
· η κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε και πέτυχε να καλυφθεί με συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ μέσα και εργαλεία (ΕΣΠΑ κλπ), η έκτακτη κρατική αρωγή και τα έργα αποκατάστασης λόγω φυσικών καταστροφών. Έμεινε αλώβητος έτσι ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 1,1% φέτος.Και βάζει πλώρη για διπλάσιο πρωτογενές πλεόνασμα 2,1% του ΑΕΠ το 2024, χωρίς την επιβολή εκτάκτων μέτρων ή φόρων, πέραν του πρόσθετου «πράσινου» τέλους για το Ταμείο φυσικών καταστροφών, ύψους 1-6 ευρώ κατ’άτομον ανά διανυκτέρευση.
· στο σκέλος των φόρων, πέτυχε αύξηση εισπράξεων 4,6 δισ. ευρώ φέτοςεν σχέσει με το 2022, αλλά και 3 δισ. ευρώ επιπλέον από όσα προϋπολόγιζε πριν ένα χρόνο ότι θα εισπράξει το 2023. Προσοχή όμως!
Μόνο 200 εκατομμύρια ευρώ εκτιμάται πως ήταν η αύξηση των φόρων, η οποία προήλθε λόγω του πληθωρισμού και της ακρίβειας!
Συγκεκριμένα, χωρίς να επιβάλλονται πλέον νέοι φόροι, το Προσχέδιο προβλέπει παραπάνω έσοδα: από 56,2 δισ. ευρώ πέρυσι, στα 61,3 δισ. ευρώ το 2023 και στα 68,1 δισ. ευρώ το 2024.
Στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους υπολογίζουν ότι η αύξηση των φόρων εφέτος προήλθαν, κυρίως:
- από αύξηση-έκπληξη των φόρων των επιχειρήσεων, κατά 2 δισ. ευρώ σε ένα χρόνο. Από τα 2 δισ. ευρώ μάλιστα, τα 1,1 δισ. προήλθαν από τα κέρδη που είχαν τα διυλιστήρια (630 εκατ. ευρώ έκτακτη εισφορά και 510 ευρώ πρόσθετοι φόροι στα αυξημένα κέρδη που είχαν το 2022) από αύξηση εισπράξεων ΦΠΑ κατά 1,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων:
- 350 εκατ. από την αύξηση της Τουριστικής κίνησης
- 550 εκατ. ευρώ λόγω αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης (κατά 2,5% το 2023, σε πραγματικούς όρους και αποπληθωρισμένα)
- κατά περίπου 200 εκατ. ευρώ λόγω του πληθωρισμού
- κατά 100-150 εκατ. ευρώ λόγω αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγώνκαι μείωση της φοροδιαφυγής
- κατά 1 δισ. ευρώ από αύξηση στις εισπράξεις από φόρους Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται ευθέως με την αύξηση των μισθών και των συντάξεων του 2022, που συνεχίζεται και το 2023 –μέσω της παρακράτησης φόρου που γίνεται κάθε μήνα.
Τα εισοδήματα αυξάνονται
Την ώρα που τα έκτακτα μέτρα στήριξης των εισοδημάτων από το 2024 αποσύρονται, την ίδια στιγμή έρχονται μόνιμες αυξήσεις αποδοχών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, αλλά και σε συντάξεις:
–με εκτίμηση για ανάπτυξη 2,3% φέτος και για πληθωρισμό 3,8% έως τέλος της χρονιάς, τον Δεκέμβριο θα ανακοινωθούν αυξήσεις συντάξεων που με τα σημερινά δεδομένα διαμορφώνονται σε 3,1% (ως μέσος όρος ανάπτυξης και πληθωρισμού). Με χαμηλότερη ανάπτυξη οι αυξήσεις θα ήταν κάτω από 3%. Αλλά παρά τον υψηλό πληθωρισμό, τυχόν υψηλότερες αυξήσεις αποδοχών θα ερχόταν σε άμεση αντίθεση με την προσπάθεια της ΕΚΤ στην Ευρώπη (και όχι μόνο) να «κάψει χρήμα» για να περιορίσει την ρευστότητα και να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, αυξάνοντας τα επιτόκια των δανείων –και προκαλώντας μεγαλύτερη οικονομική «ασφυξία» σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
· ακόμα μεγαλύτερες ήταν οι αυξήσεις των εργαζομένων το 2023: οι αμοιβές εξηρτημένης εργασίας αυξήθηκαν 6,5%-7% περίπου σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, αλλά ακόμα περισσότερο στον ιδιωτικό τομέα (αφού αυξήσεις στον δημόσιο θα δώσει για πρώτη φορά το 2024 ο Προϋπολογισμός). Στην πράξη, εκτός από τον κατώτατο μισθό, αυξήσεις αποδοχών είδαν και άλλοι εργαζόμενοι, κυρίως λόγω κινητικότητος στην εργασία (άνεργοι που βρήκαν δουλειά, εργαζόμενοι που άλλαξαν θέσεις ή διεκδίκησαν και έλαβαν αύξηση κλπ).
Η τάση αυτή φαίνεται και στα φορολογικά έσοδα: από Φόρο Μισθωτών Υπηρεσιών που παρακρατείται κάθε μήνα στους μισθούς, το δημόσιο έχει εισπράξει στους πρώτους 8 μήνες φέτος 3,8 δισ. ευρώ, έναντι 3,2 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι. Καταγράφεται δηλαδή αλματώδης αύξηση 17% ή πάνω από μισό δισ. ευρώ, πριν καν δουν αυξήσεις μισθών οι δημόσιοι υπάλληλοι από το 2024.
Για το 2024 μάλιστα αναμένονται και νέες αυξήσεις εισοδημάτων, αλλά και αντίστοιχες αυξήσεις εισπράξεων εσόδων από φόρους, παρά μάλιστα και την αύξηση του αφορολογήτου που θα ισχύσει από 1.1.2024 για οικογένειες με παιδιά.
Και αυτό διότι δεν έχει προϋπολογιστεί –προς το παρόν τουλάχιστον- η αύξηση εισοδημάτων η οποία θα επέλθει με την επαναφορά των τριετιών, αλλά και την νέα αύξηση του κατώτατου μισθού στον Ιδιωτικό τομέα.
Αλλά και στον Δημόσιο Τομέα, από τα 906 εκατομμύρια ευρώ «μικτά» που θα λάβουν επιπλέον οι 660.000 εργαζόμενοι υπάλληλοι το 2024, η «καθαρή» αύξηση μισθών θα είναι τελικά 580 εκατομμύρια ευρώ και όχι 500 εκατομμύρια, όπως είχε αρχικά εκτιμηθεί και ανακοινωθεί από τον Πρωθυπουργό. Μεσοσταθμικά, η αύξηση υπολογίζεται σε 1.476 ευρώ για κάθε εργαζόμενο.
«Γκρίζες ζώνες»
Όλα αυτά συμβαίνουν όμως και σε ένα αντίξοο περιβάλλον διεθνούς αβεβαιότητος, όπου μεγάλες οικονομίες αντιμετωπίζουν προβλήματα στασιμότητος ή ύφεσης, ενώ και οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου «κοιτάζουν» προς τα 100 δολάρια το βαρέλι. Ως βάση του νέου προϋπολογισμού παραμένει –και πανευρωπαϊκά- η τελευταία εκτίμηση της Κομισιόν για μέση τιμή πετρελαίο στα 81 δολάρια το βαρέλι.
Για τις συνέπειες της ακρίβειας, η κυβέρνηση δαπάνησε 2,8 δισεκατομμύρια περισσότερα από όσα προϋπολόγιζε (που καλύφθηκαν από τα 3 δισ. επιπλέον έσοδα που αντίστοιχα είχε φέτος).
Από το 2024 όμως υποκαθιστά τα περισσότερα από τα έκτακτα μέτρα στήριξης των εισοδημάτων που ελάμβανε συνεχώς την τελευταία τριετία, με τις νέες (μόνιμες πλέον) αυξήσεις μισθών, συντάξεων και επιδομάτων που ανακοίνωσε.
Εξαιτίας της μεγάλης αβεβαιότητος όμως, δεν κλείνει εντελώς το «παράθυρο» και για νέα έκτακτες παρεμβάσεις, εάν και εφόσον οι διεθνείς εξελίξεις«ξεφύγουν» και πέσουν έξω οι προβλέψεις.
Για τον λόγο αυτό, για παράδειγμα, στο οικονομικό επιτελείο αφήνουν ανοικτό και το ενδεχόμενο μια νέας παράτασης των μειώσεων ΦΠΑ μέσα στο 2024 (για εισιτήρια μεταφορών, εστίαση, καφέ, τουριστικό πακέτο) παρότι με τα σημερινά δεδομένα οι μειώσεις αυτές εκπνέουν στις 31.12.2023.
«Πληγή» για τον προϋπολογισμό θεωρούνται και οι αυξήσεις των επιτοκίων στην πανευρωπαϊκά, που κόστισαν ήδη σε τόκους 1,6 δισ. ευρώ περισσότερα από το προβλεπόμενο στον τρέχοντα προϋπολογισμό . Και για αυτό, παρά το πρωτογενές πλεόνασμα 1,1% στον Κρατικό Προϋπολογισμό, σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης φέτος το έλλειμμα αυξάνεται σε 2,1% του ΑΕΠ –που πάντως είναι χαμηλότερο και από της Ιταλίας και από της Γαλλίας αλλά ίσως τελικά και της Γερμανίας.
Απέναντι σε όλα αυτά, «μαξιλάρι ασφαλείας» για το 2024, στην κυβέρνηση θεωρούν την μεγάλη αύξηση των επενδύσεων (προβλέπουν άλμα 12,1% με νέα επενδυτικά σχέδια και δάνεια 12 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης) αλλά και τα 10 νέα μέτρα περιστολής της φοροδιαφυγής που ήδη ανακοινώθηκε πως θα εφαρμοστούν από το 2024.
