Πριν αναλύσουμε την αξιολόγηση του οργανισμού για την Καστοριά, ας δούμε ποια είναι η εταιρία VICE.
Είναι ένας πολυσχιδής παγκόσμιος οργανισμός πολυμέσων, που δραστηριοποιείται στην ενημέρωση, επικοινωνία, στον πολιτισμό, την ψυχαγωγία. Στην Ελλάδα εκπροσωπείται από την VICE Greece & You Tube.
Να σημειωθεί ότι στην εν λόγω δημοσίευση αναφέρεται: «Προφανώς, καθένας έχει άλλη αντίληψη και τα δικά του κριτήρια για το τι βρίσκει ωραίο σε μία πόλη. Προφανώς, επίσης, όλες οι πόλεις αυτές σου δίνουν περισσότερο από έναν λόγο να τις επισκεφτείς». Άρα λοιπόν είναι μία αξιολόγηση που ξεπερνά τα όρια της Ελλάδος.
Ποια λοιπόν κριτήρια αξιολόγησης χρησιμοποίησε ο οργανισμός VICE; Και γιατί η εύρεση και η ανάλυση αυτών των κριτηρίων είναι σημαντικά;
Στην εν λόγω αξιολόγηση ο οργανισμός κατατάσσει την Καστοριά στην 4η θέση μεταξύ των 50 καλύτερων Ελληνικών πόλεων. Είναι σημαντικό να αναλυθούν τα κριτήρια με βάση τα οποία έγινε η αξιολόγηση. Και τούτο διότι θα αποτελέσουν την βάση για την διαμόρφωση των δυνατών σημείων για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος της πόλης και κατ΄ επέκταση της ευρύτερης περιοχής.
Στην δημοσίευση της αξιολόγησης για την Καστοριά αναφέρεται: «Χτισμένη δίπλα σε λίμνη και ανάμεσα σε δύο βουνά, γεμάτη παλιά αρχοντικά, γωνίες και πολύ πράσινο. Πλακόστρωτα που έχουν νόημα και πολλή ηρεμία. Από τις ωραιότερες πόλεις της Ελλάδας».
Οι λέξεις κλειδιά από τις οποίες προκύπτει η υψηλή αξιολόγηση της πόλης είναι: α) δίπλα στην λίμνη, β) ανάμεσα σε δύο βουνά, γ) παλιά αρχοντικά και πλακόστρωτα, δ) πολύ ηρεμία.
Α) δίπλα στην λίμνη. Είναι το ισχυρότερο κριτήριο. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι στην δεύτερη θέση της γενικής κατάταξης είναι η πόλη των Ιωαννίνων η οποία κι αυτή έχει λίμνη. Άρα λοιπόν το ισχυρότερο αξιολογικό κριτήριο είναι η ΛΙΜΝΗ. Δηλαδή η φυσική κληρονομιά, η οποία δεν αντιγράφεται από ανθρώπινη δημιουργία. Μπορεί να δημιουργηθεί (ως τεχνητή λίμνη) δεν καλύπτει όμως τον όρο φυσική πολιτιστική κληρονομιά, της UNESCO.
Μία λίμνη όμως δεν καλύπτει μόνο τον όρο της φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι πρώτοι οικισμοί των ανθρώπων εμφανίζονται στις λίμνες. Εν προκειμένω η λίμνη της Καστοριάς εμφανίζει νεολιθικό οικισμό (βλ. Νεολιθικός οικισμός Δισπηλιού) και νωρίτερα υπάρχει και παλαιολιθικός οικισμός στην περιοχή του βουνού Ψαλίδα. (βλ. Η τέχνη της γούνας από την Μυκηναϊκή περίοδο μέχρι σήμερα. Ν. Ρίζος, εκδόσεις Ορίζοντες 2018).
Η Ορεστίδα είναι το λίκνο των Δωριέων. Στην συνέχεια εξ αίτιας της υποβάθμισης του τοπικού περιβάλλοντος έγινε η ιστορική κάθοδος των Δωριέων που έφθασαν μέχρι την Πελοπόννησο (Σπάρτη, Άργος κ.α).
Β) Ανάμεσα σε δύο βουνά. Συνεχίζει η φυσική πολιτιστική κληρονομιά να αποτελεί βασικό αξιολογικό κριτήριο. Τα δυο βουνά δεν είναι μόνο της Ψαλίδας και του Αγίου Αθανασίου. Στην κορυφή δε της Ψαλίδας υπάρχει παλαιολιθικός οικισμός, συγκεκριμένα κτίσματα λήψης χρυσού, πολύ πριν του νεολιθικού οικισμού του Δισπηλιού. Ακόμη πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι η πόλη έχει ένα μοναδικό πλεονέκτημα, να βρίσκονται δύο χιονοδρομικά κέντρα (του Βιτσίου και του Πισοδερίου) σε απόσταση μισής ώρας από την πόλη. Και φυσικά υπάρχει πλησίον και ο ορεινός όγκος του Γράμμου, που αποτελεί ιδανικό ορεινό τουριστικό προορισμό.
Γ) Παλιά αρχοντικά και πλακόστρωτα. Η λίμνη επομένως της Καστοριάς ενσωματώνει και επι πλέον στοιχεία που δημιουργούν υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Μετά την φυσική πολιτιστική κληρονομιά των έργων του Θεού, έρχεται ο άνθρωπος να δημιουργήσει τα δικά του έργα, τον υλικό και άυλο πολιτισμό, όπως αυτός προσδιορίζεται και χαρακτηρίζεται από την διεθνή σύμβαση της UNESCO. Αρχιτεκτονικά κτίσματα αρχοντικά, εκκλησίες και πλακόστρωτα, δίνουν τα χαρακτηριστικά της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι δε τέχνες, τα ήθη και έθιμα συγκροτούν την άυλη πολιτιστική κληρονομιά.
Η υλική πολιτιστική κληρονομιά είναι εμφανής και δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Το μόνο που απαιτείται είναι η συνδρομή όλων μας ώστε να ενταχθεί η πόλη στον παγκόσμιο κατάλογο των πόλεων πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Στα αξιολογικά κριτήρια όμως του άρθρου του VICE, δεν αναφέρεται καθόλου η άυλη πολιτιστική κληρονομιά η οποία είναι πολύ σημαντική και σίγουρα αν ήταν γνωστή ευρέως θα αναβάθμιζε την πόλη της Καστοριάς στην πρώτη θέση. Η πόλη και οι πολίτες αυτής είναι θεματοφύλακες των κάτωθι στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς: α) η τέχνη της γούνας, β) η τέχνη κατασκευής της λιμναίας βάρκας, γ) τα Ραγκουτσάρια. Τα τρία αυτά στοιχεία θα πρέπει να διασωθούν, να αναδειχθούν και να προωθηθούν στην UNESCO, ως Μνημεία Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Διότι και τα τρία στοιχεία συσχετίζονται με την λίμνη και είναι οι πηγές των μύθων της Αργοναυτικής εκστρατείας και της Ιφιγένειας εν Ταύροις.
Είναι οι δύο αρχαιότεροι εμπορικοί δρόμοι της ανθρωπότητας, του χρυσού και του δέρματος, εξ και χρυσόμαλλο δέρας. Δρόμοι που εξακολουθούν να διατηρούνται μέχρι και σήμερα.
Μάλιστα η σημερινή βάρκα έχει ακριβώς την ίδια τεχνική και αρχιτεκτονική με την βάρκα που ανακαλύφθηκε στον νεολιθικό οικισμό του Δισπηλιού, κατά τις ανασκαφές του κ. Χουρμουζιάδη.
Το γεγονός ότι οι τέχνες διασώζονται και διατηρούνται αυτούσιες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αποτελεί απόδειξη ότι υπάρχει κοινωνική και οικονομική συνέχεια στην περιοχή αδιατάρακτη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Δεν έχει διασπαστεί η πολιτιστική αλυσίδα απο την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Δ) Πολύ ηρεμία. Αυτό το κριτήριο εξηγεί γιατί η Καστοριά υπερέχει άλλων πόλεων παραθαλάσσιων όπως για παράδειγμα Κέρκυρας ή Σαντορίνης. Οι πόλεις αυτές έχουν ένα αρνητικό χαρακτηριστικό. Έχουν μαζικοποιήσει το τουριστικό προϊόν και η τεράστια επιβάρυνση που δέχονται οι πόλεις αυτές απειλεί τόσο το φυσικό όσο και το κοινωνικό περιβάλλον, απειλεί δηλαδή με κατάρρευση την πολιτιστική κληρονομιά (φυσική, αρχιτεκτονική και κοινωνική). Ειδικά ο τουρισμός των κρουαζιερόπλοιων, αποτελεί την μεγαλύτερη απειλή για την κατάρρευση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Πολλές πόλεις και περιοχές της Μεσογείου όπως για παράδειγμα Βενετία, Βαρκελώνη, πόλεις των Δαλματικών ακτών, επιβάλλουν περιορισμούς στις αφίξεις των πλοίων.
Η Καστοριά δεν έχει μαζικοποιημένο τον τουρισμό και έχει όλες τις δυνατότητες να επεκτείνει την χρονική τουριστική επισκεψιμότητα καθ΄ όλο το έτος. Διότι αν εξαιρεθεί ο θαλάσσιος τουρισμός, έχει όλα τα υπόλοιπα είδη του τουριστικού προϊόντος: εναλλακτικού, αθλητικού, ιστορικού, θρησκευτικού, ιαματικού, επιχειρηματικού. Χαρτοφυλάκιο τουριστικών προϊόντων που δεν έχει κανένας άλλος τουριστικός προορισμός στην χώρα.
Επομένως, η Καστοριά έχει ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, τα οποία οφείλουμε να διαφυλάξουμε, να αναδείξουμε και να προωθήσουμε. Το κυριότερο αυτής από το οποίο απορρέουν και όλα τα άλλα, είναι η λίμνη.
Να σημειωθεί ότι η λίμνη της Καστοριάς ονομάζεται Ορεστιάδα. Πήρε το όνομα από τον μυθικό βασιλέα του Άργους Ορέστη, του βασιλικού οίκου των Ατρειδών (Σπάρτης και Άργους). Διασυνδέει επομένως αφενός την δωρική προέλευση των κατοίκων της Πελοποννήσου με την Ορεστίδα, αλλά αποτελεί αφετέρου τον συμβολισμό του μύθου της μητροκτονίας της περιβαλλοντικής καταστροφής της περιοχής. Η μεταμέλεια είναι το κλάμα του Ορέστη, και συμβολίζεται με την λίμνη. Αυτή η περιβαλλοντική καταστροφή, ήταν η αιτία της καθόδου των Δωριέων στην Νότιο Ελλάδα.
Περί το 2500 π.Χ κατά τον αρχαιολόγο Χουρμουζιάδη επήλθε αιφνίδια και μεγάλη μείωση του οικισμού όχι εκ αιτίας επιδρομών, αλλά εξ αιτίας της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος. Δεν δεν μπορούσε πλέον να υποστηρίξει την διαβίωση του τότε τοπικό πληθυσμό.
Επι πλέον η Καστοριά ευρίσκεται στο κέντρο ενός κύκλου λιμνών: της Πανβώτιδας (Ιωαννίνων), Ορεστιάδας (Καστοριά), Οχρίδας, Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας, που διαμοιράζονται μεταξύ των χωρών Ελλάδας, Αλβανίας και Β. Μακεδονίας των Σκοπίων.
Επομένως μπορεί να αναπτυχθεί ένας παραπλήσιος τουριστικός δρόμος διασυνδεμένων λιμνών που θα έχει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που υπάρχουν στον αντίστοιχο τουριστικό δρόμο των λιμών της Κεντρικής Ευρώπης και διαμοιράζεται μεταξύ των κρατών: Γαλλίας, Ιταλίας, Ελβετίας, Αυστρίας, Γερμανίας. Ποιες είναι οι λίμνες αυτές; Κωστάντζας, Ματζόρε, Κόμο, Λουγκάνο, Γενεύης. Το τουριστικό προιόν των χωρών αυτών που παρουσιάζει την μεγαλύτερη τουριστική ανάπτυξη σ΄ όλη την Ευρώπη και στηρίζεται στις λίμνες.
Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα.
